TÜRKÇE - MUHAMMED ESED KURAN TEFSİRİ( MUHAMMED ESED KURAN TEFSİRİ ) |
| 91 - Şems |
| RAHMÂN, RAHÎM ALLAH ADINA (1)
1 - Otoritelerin çoğunluğuna göre, (9. sure -Tevbe- hariç bütün surelerin başında yer alan) bu ifade Fâtiha'nın ayrılmaz bir parçasını oluşturur. Bu nedenle 1. ayet olarak numaralandırılmıştır. Bütün diğer örneklerde ise besmele, surelerin başında yer alır ve fakat ayet sayılmaz. Rahmân ve Rahîm ilahî sıfatlarının her ikisi de "bağışlama", "merhamet", "şefkat" anlamına gelen ve fakat daha da kapsayıcı bir mana ifade eden rahmet isminden (bu ismin masdarından) türetilmişlerdir. İlk zamanlardan bu yana İslam alimleri, bu iki terimi birbirinden ayıran anlam nüanslarını tanımlamaya çalışmışlardır. Bu açıklamaların en ikna edici ve sade olanı İbni Kayyım'a aittir (Menâr I, 48'den naklen): (Ona göre,) Rahmân terimi, Allah'ın Varlığı kavramında içkin (mündemiç) bulunan ve ondan koparılması mümkün olmayan rahmet saçıcılığı vasfını kapsarken, Rahîm, bu rahmetin O'nun mahlukatı üzerindeki tezahürünü ve onlar üzerindeki etkisini, başka bir deyişle O'nun aktivite (faaliyet) tarafını ifade eder. |
|
|
|||||||||||||||||
| 1. | GÜNEŞİ ve onun aydınlık veren parlaklığını düşün, |
| 2. | ve güneşi(n ışığını) yansıtan (1) ayı!
1 - Lafzen, "onu izleyen (telâhâ)", yani güneşi. Hicret'ten sonra 2. yüzyılda yaşamış olan büyük dilbilimci Ferrâ'ya göre, "bunun anlamı, ayın ışığını güneşten aldığıdır" (Râzî'nin nakli). Bu, aynı zamanda Râğıb'ın da yukarıdaki ibare ile ilgili yorumunu yansıtmaktadır. |
| 3. | Dünyayı (2) gün ışığına çıkaran gündüzü düşün,
2 - Lafzen, "onu" -açık bir şekilde "dünya"ya yahut "yeryüzü"ne işaret eden bir zamir (Zemahşerî). Dikkat edilince görülecektir ki 1-10. ayetler, bütün varlık âleminde yaratılıştan mevcut olan -hem fizikî hem de ruhî- kutupluluğu yansıtmakta ve onu Yaratıcı'nın birliği ve benzersizliği ile kıyaslamaktadır. |
| 4. | ve onu karanlığa boğan geceyi! |
| 5. | Gökyüzünü ve onun hârika yapısını (3) düşün,
3 - Lafzen, "ve onu inşa edeni" -yani, görünen âlemin (ki semâ'nın bu bağlamdaki karşılığıdır) uyumunu ve bütünlüğünü sağlayan olağanüstü vasıfları. Benzer şekilde, müteakiben yeryüzü ile ilgili olarak lafzen "onu yayanı" şeklinde yapılan atıf da, göründüğü kadarıyla, onun genişliğinin güzelliğini ve çok yönlülüğünü sağlayan vasıflara bir telmîhtir. |
| 6. | ve yeryüzünü, onun (uçsuz bucaksız) genişliğini! |
| 7. | İnsan benliğini (4) düşün ve onun nasıl (yaratılış) amacına uygun şekillendirildiğini; (5) 4 - Başka birçok örnekte olduğu gibi, oldukça geniş bir anlam yelpazesine sahip olan (bkz. 4:1 ile ilgili not 1'in ilk cümlesi) nefs terimi, burada bir bütün olarak insan benliğini veya kişiliğini gösterir: fiziksel bir beden ile genelde "ruh" olarak tanımlanan ama ne olduğu tam olarak tasavvur olunamayan hayat özünün bileşimi olan bir varlık. 5 - Lafzen, "ve onu ...'e uygun olarak yapanı [veya "şekillendireni"] (sevvâhâ)." Sevvâ fiilinin özel anlamı için bkz. yukarıdaki anlamda kullanıldığı ilk yer olan 87:2, not 1. İnsana ve "insan kişiliği"ni oluşturan şeye yapılan atıf ile bedensel ihtiyaçların ve dürtülerin, duyguların ve entellektüel faaliyetlerin kopmaz bir şekilde birbirlerine sıkı sıkıya bağlandıkları canlı bir varlığın son derece kompleks mahiyetine yapılan işaret, evrenin tasavvur edilemez azametini -insanın kavrayabildiği ve nüfûz edebildiği kadarıyla- Allah'ın yaratıcı gücünün etkili bir kanıtı olarak düşünme çağrısı ile devam etmektedir. |
| 8. | ve nasıl ahlakî zaaflarla olduğu kadar Allah'a karşı sorumluluk bilinciyle de donatıldığını! (6) 6 - Lafzen, "ve [düşün,] ona hayasızca işlerini (fucûrahâ) ve Allah'a karşı sorumluluk bilincini (takvâhâ) aşılayanı" -yani, insanın hem üstün ruhî mertebelere yükselme hem de açık ahlakî zaaflar gösterebilme özelliğine aynı ölçüde sahip olduğu gerçeği, insan tabiatının temel bir karakteristiğidir. En derunî anlamıyla, insanın kötü/yanlış davranabilme özelliği, onun doğru davranma yeteneğinin bir eşidir: başka bir deyişle, her "doğru" seçime bir değer kazandıran ve böylece insanı ahlakî olarak serbest irade sahibi kılan şey, temelde mevcut bulunan bu eğilim kutupluluğudur (karş. bu bağlamda 7:24-25, not 16). |
| 9. | Her kim [benliğini] arındırırsa, kesinlikle mutluluğa erişecektir, |
| 10. | onu [karanlığa] gömen ise hüsrandadır. |
| 11. | SEMÛD [kavmi,] kaba bir küstahlıkla [bu] hakikati yalan saydı; (7)
7 - Burada insanın potansiyel günahkarlığının bir tasviri olarak sunulan Semûd kavminin kıssası için bkz. 7:73-79 ve ilgili notlar. |
| 12. | içlerinden en onulmaz azgınları, [zulüm yapmak için] ileri atılırken, |
| 13. | Allah'ın Elçisi onlara: "Şu dişi deve Allah'ındır, öyleyse bırakın suyunu içsin [ve ona bir zarar vermeyin]!" (8) demişti.
8 - "Allah'a ait olan dişi deve" konusunda bkz. sure 7, not 57. "Bırakın içsin" yasaklayıcı emri ile ilgili olarak da bkz. 26:155 ve ilgili not 67. Bu pasajın kurgusu, dişi deve menkıbesinin İslam öncesi Arabistan'ında iyi bilindiğini göstermektedir. |
| 14. | Ama onlar Elçi'yi (hiçe sayıp) yalanladılar ve deveyi vahşîce boğazladılar; (9) bunun üzerine Rableri, bu günahları yüzünden onları yıkıma uğrattı ve tümünü birden yok etti:
9 - Akarûhâ 'nın bu çevirisi için bkz. 7:77, not 61. |
| 15. | çünkü [onlardan] hiç biri başlarına gelecek şeyin korkusunu taşımıyordu. (10)
10 - Onların Allah'ın yarattıklarına karşı merhametsizliklerinin, O'nun intikamından korkmadıklarını ve dolayısıyla O'na gerçekten inanmadıklarını gösterdiğine işaret. |
